พระไตรปิฏก พระวินัยปิฎก เล่มที่ ๘ ปริวาร อุปาลิปัญจกะ [มุสาวาทวรรคที่ ๗] มุสาวาท งดอุโบสถหรือปวารณา [ภิกขุนีโอวาทวรรคที่ ๘] องค์สำหรับลงโทษภิกษุณี [อุพพาหิกวรรคที่ ๙] ไม่สมมติด้วยอุพพาหิกา

 

ทำบุญ 

มุสาวาท

      [๑๑๙๓] อุ. มุสาวาท มีเท่าไรหนอแล พระพุทธเจ้าข้า?

      พ. ดูกรอุบาลี มุสาวาทนี้มี ๕ อย่าง. ๕ อย่างอะไรบ้าง? คือ:-

 ๑. มีอยู่ มุสาวาทถึงต้องอาบัติปาราชิก

 ๒. มีอยู่ มุสาวาทถึงต้องอาบัติสังฆาทิเสส

 ๓. มีอยู่ มุสาวาทถึงต้องอาบัติถุลลัจจัย

 ๔. มีอยู่ มุสาวาทถึงต้องอาบัติปาจิตตีย์

 ๕. มีอยู่ มุสาวาทถึงต้องอาบัติทุกกฏ

      ดูกรอุบาลี มุสาวาท ๕ อย่าง นี้แล.

งดอุโบสถหรือปวารณา

      [๑๑๙๔] อุ. พระพุทธเจ้าข้า ภิกษุประกอบด้วยองค์เท่าไรหนอแล งดอุโบสถหรือปวารณาในท่ามกลางสงฆ์ สงฆ์พึงกำจัดเสียว่า อย่าเลย ภิกษุ เธออย่าได้ทำความบาดหมางอย่าได้ทำความทะเลาะ อย่าได้ทำความแก่งแย่ง อย่าได้ทำความวิวาทกัน ดังนี้ แล้วทำอุโบสถหรือปวารณา?

      ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ งดอุโบสถหรือปวารณา ในท่ามกลางสงฆ์ สงฆ์พึงกำจัดเสียว่า อย่าเลย ภิกษุ เธออย่าได้ทำความบาดหมาง อย่าได้ทำความทะเลาะ อย่าได้ทำความแก่งแย่ง อย่าได้ทำความวิวาทกัน ดังนี้ แล้วทำอุโบสถหรือปวารณา. องค์ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

            ๑. เป็นอลัชชี

            ๒. เป็นพาล

            ๓. มิใช่ปกตัตตะ

 ๔. เป็นผู้กล่าวประสงค์จะให้เคลื่อนจากพรหมจรรย์

 ๕. หาใช่เป็นผู้กล่าวประสงค์ให้ออกจากอาบัติไม่.

       ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล งดอุโบสถหรือปวารณาในท่ามกลางสงฆ์ สงฆ์พึงกำจัดเสียว่า อย่าเลย ภิกษุ เธออย่าได้ทำความบาดหมาง อย่าได้ทำความทะเลาะ อย่าได้ทำความแก่งแย่ง อย่าได้ทำความวิวาทกัน ดังนี้ แล้วทำอุโบสถ หรือปวารณา.

       ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ แม้อื่นอีก ๕ งดอุโบสถหรือปวารณาในท่ามกลางสงฆ์ สงฆ์พึงกำจัดเสียว่า อย่าเลย ภิกษุ เธออย่าได้ทำความบาดหมาง อย่าได้ทำความทะเลาะอย่าได้ทำความแก่งแย่ง อย่าได้ทำความวิวาทกัน ดังนี้แล้วทำอุโบสถหรือปวารณา. องค์ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

 ๑. เป็นผู้มีความประพฤติทางกายไม่บริสุทธิ์

 ๒. เป็นผู้มีความประพฤติทางวาจาไม่บริสุทธิ์

 ๓. เป็นผู้มีอาชีวะไม่บริสุทธิ์

 ๔. เป็นผู้เขลา ไม่ฉลาด

 ๕. เป็นผู้ก่อความบาดหมาง ก่อความทะเลาะ

       ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล งดอุโบสถ หรือปวารณาในท่ามกลางสงฆ์ สงฆ์พึงกำจัดเสียว่า อย่าเลย ภิกษุ เธออย่าได้ทำความบาดหมาง อย่าได้ทำความทะเลาะ อย่าได้ทำความแก่งแย่ง อย่าได้ทำความวิวาทกัน ดังนี้แล้วทำอุโบสถ หรือปวารณา.

องค์ของภิกษุผู้ไม่ควรให้คำซักถาม

       [๑๑๙๕] อุ. สงฆ์ไม่พึงให้คำซักถาม แก่ภิกษุประกอบด้วยองค์เท่าไรหนอแล พระพุทธเจ้าข้า?

       พ. ดูกรอุบาลี สงฆ์ไม่พึงให้คำซักถาม แก่ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕. องค์ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

       ๑. ไม่รู้อาบัติและอนาบัติ

       ๒. ไม่รู้อาบัติเบาและอาบัติหนัก

๓. ไม่รู้อาบัติมีส่วนเหลือและอาบัติหาส่วนเหลือมิได้.

๔. ไม่รู้อาบัติชั่วหยาบและอาบัติไม่ชั่วหยาบ

๕. ไม่รู้อาบัติที่ทำคืนได้และอาบัติที่ทำคืนไม่ได้

       ดูกรอุบาลี สงฆ์ไม่พึงให้คำซักถาม แก่ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล.

องค์ของภิกษุผู้ควรให้คำซักถาม

       ดูกรอุบาลี สงฆ์พึงให้คำซักถาม แก่ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕. องค์ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

       ๑. รู้อาบัติและอนาบัติ

       ๒. รู้อาบัติเบาและอาบัติหนัก

๓. รู้อาบัติมีส่วนเหลือและอาบัติหาส่วนเหลือมิได้

๔. รู้อาบัติชั่วหยาบและอาบัติไม่ชั่วหยาบ

๕. รู้อาบัติที่ทำคืนได้และอาบัติที่ทำคืนไม่ได้

       ดูกรอุบาลี สงฆ์พึงให้คำซักถาม แก่ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล.

ภิกษุต้องอาบัติด้วยอาการ ๕

       [๑๑๙๖] อุ. ภิกษุต้องอาบัติด้วยอาการเท่าไรหนอแล พระพุทธเจ้าข้า?

       พ. ดูกรอุบาลี ภิกษุต้องอาบัติด้วยอาการ ๕. อาการ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

       ๑. ด้วยไม่ละอาย

       ๒. ด้วยไม่รู้

       ๓. ด้วยสงสัยแล้วขืนทำ

       ๔. ด้วยสำคัญว่าควรในของที่ไม่ควร

       ๕. ด้วยสำคัญว่าไม่ควรในของที่ควร

 ดูกรอุบาลี ภิกษุต้องอาบัติด้วยอาการ ๕ นี้แล.

       ดูกรอุบาลี ภิกษุต้องอาบัติด้วยอาการแม้อื่นอีก ๕. อาการ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

             ๑. ด้วยไม่ได้เห็น

             ๒. ด้วยไม่ได้ฟัง

             ๓. ด้วยหลับ

             ๔. ด้วยเข้าใจว่าเป็นเช่นนั้น

             ๕. ด้วยลืมสติ

 ดูกรอุบาลี ภิกษุต้องอาบัติด้วยอาการ ๕ นี้แล.

เวร ๕

 [๑๑๙๗] อุ. เวรมีเท่าไรหนอแล พระพุทธเจ้าข้า?

 พ. ดูกรอุบาลี เวรนี้มี ๕ เวร ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

       ๑. ฆ่าสัตว์มีชีวิต

       ๒. ถือเอาสิ่งของที่เจ้าของไม่ให้

       ๓. ประพฤติผิดในกาม

       ๔. พูดเท็จ

       ๕. เหตุเป็นที่ตั้งแห่งความประมาท เพราะดื่มน้ำเมา คือ สุราและเมรัย

 ดูกรอุบาลี เวร ๕ นี้แล.

เจตนางดเว้น ๕

 [๑๑๙๘] อุ. เจตนางดเว้น มีเท่าไรหนอแล พระพุทธเจ้าข้า?

 พ. ดูกรอุบาลี เจตนางดเว้นนี้ มี ๕. เจตนางดเว้น ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

๑. เจตนางดเว้น จากฆ่าสัตว์มีชีวิต

๒. เจตนางดเว้น จากถือเอาสิ่งของที่เจ้าของไม่ให้

๓. เจตนางดเว้น จากการประพฤติผิดในกาม

๔. เจตนางดเว้น จากพูดเท็จ

๕. เจตนางดเว้น จากเหตุเป็นที่ตั้งแห่งความประมาท เพราะดื่มน้ำเมา คือ สุราและเมรัย

 ดูกรอุบาลี เจตนางดเว้น ๕ นี้แล.

ความเสื่อม ๕

 [๑๑๙๙] อุ. ความเสื่อมมีเท่าไรหนอแล พระพุทธเจ้าข้า?

 พ. ดูกรอุบาลี ความเสื่อมนี้ มี ๕. ความเสื่อม ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

       ๑. ความเสื่อมจากญาติ

       ๒. ความเสื่อมจากโภคทรัพย์

       ๓. ความเสื่อมคือมีโรค

       ๔. ความเสื่อมจากศีล

       ๕. ความเสื่อมคือเห็นผิด

 ดูกรอุบาลี ความเสื่อม ๕ นี้แล.

ความถึงพร้อม ๕

      [๑๒๐๐] อุ. ความถึงพร้อมมีเท่าไรหนอแล พระพุทธเจ้าข้า

       พ. ดูกรอุบาลี ความถึงพร้อมนี้ มี ๕ อะไรบ้าง คือ:-

       ๑. ความถึงพร้อมด้วยญาติ

       ๒. ความถึงพร้อมด้วยโภคทรัพย์.

       ๓. ความถึงพร้อมด้วยความไม่มีโรค

       ๔. ความถึงพร้อมด้วยศีล

       ๕. ความถึงพร้อมด้วยเห็นชอบ

 ดูกรอุบาลี ความถึงพร้อมมี ๕ นี้แล.    มุสาวาทวรรคที่ ๗ จบ

หัวข้อประจำวรรค

       [๑๒๐๑] มุสาวาท ๑ ย่ำยี ๑ ย่ำยีอีกนัยหนึ่ง ๑ ซักถาม ๑ อาบัติ ๑ อาบัติอีกนัยหนึ่ง ๑ เวร ๑ เจตนางดเว้น ๑ ความเสื่อม ๑ ความถึงพร้อม ๑ รวมเป็นวรรคที่ ๗ฯ

หัวข้อประจำวรรค จบ

องค์สำหรับลงโทษ

       [๑๒๐๒] อุ. ภิกษุประกอบด้วยองค์เท่าไรหนอแล ภิกษุณีสงฆ์ฝ่ายเดียว พึงลงโทษได้ พระพุทธเจ้าข้า?

       พ. ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ ภิกษุณีสงฆ์ฝ่ายเดียว พึงลงโทษ คือ ภิกษุณีสงฆ์ไม่พึงไหว้ภิกษุนั้น. องค์ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

       ๑. เปิดกายอวดภิกษุณีทั้งหลาย

       ๒. ถลกขาอ่อนอวดภิกษุณีทั้งหลาย

       ๓. เปิดองค์กำเนิดอวดภิกษุณีทั้งหลาย

       ๔. เปิดไหล่ทั้งสองอวดภิกษุณีทั้งหลาย

๕. พูดเคาะภิกษุณี ชักจูงพวกคฤหัสถ์ให้สมสู่กับภิกษุณี

       ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ภิกษุณีสงฆ์ฝ่ายเดียว พึงลงโทษ คือ ภิกษุณีสงฆ์ไม่พึงไหว้ภิกษุนั้น.

       ดูกรอุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์แม้อื่นอีก ๕ ภิกษุณีสงฆ์ฝ่ายเดียว พึงลงโทษ คือ ภิกษุณีสงฆ์ไม่พึงไหว้ภิกษุนั้น. องค์ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

๑. ขวนขวายเพื่อความเสื่อมลาภแห่งภิกษุณีทั้งหลาย

๒. ขวนขวายเพื่อความพินาศแห่งภิกษุณีทั้งหลาย

๓. ขวนขวายเพื่อความอยู่ไม่ได้แห่งภิกษุณีทั้งหลาย

๔. ด่าบริภาษภิกษุณีทั้งหลาย

๕. ยุยงภิกษุกับภิกษุณีให้แตกกัน

       ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ภิกษุณีสงฆ์ฝ่ายเดียว พึงลงโทษ คือ ภิกษุณีสงฆ์ไม่พึงไหว้ภิกษุนั้น.

       ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์แม้อื่นอีก ๕ ภิกษุณีสงฆ์ฝ่ายเดียว พึงลงโทษ คือ ภิกษุณีสงฆ์ไม่พึงไหว้ภิกษุนั้น. องค์ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

๑. ขวนขวายเพื่อความเสื่อมลาภแห่งภิกษุณีทั้งหลาย

๒. ขวนขวายเพื่อความพินาศแห่งภิกษุณีทั้งหลาย

๓. ขวนขวายเพื่อความอยู่ไม่ได้แห่งภิกษุณีทั้งหลาย

๔. ด่าบริภาษภิกษุณีทั้งหลาย

๕. ชักจูงภิกษุให้สมสู่กับภิกษุณีทั้งหลาย

       ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ภิกษุณีสงฆ์ฝ่ายเดียว พึงลงโทษ คือ ภิกษุณีสงฆ์ไม่พึงไหว้ภิกษุนั้น.

องค์สำหรับลงโทษภิกษุณี

       [๑๒๐๓] อุ. ภิกษุณีประกอบด้วยองค์เท่าไรหนอแล สงฆ์พึงลงโทษ พระพุทธเจ้าข้า?

       พ. ดูกรอุบาลี สงฆ์พึงลงโทษแก่ภิกษุณีประกอบด้วยองค์ ๕. องค์ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

       ๑. เปิดกายอวดภิกษุทั้งหลาย

       ๒. ถลกขาอ่อนอวดภิกษุทั้งหลาย

       ๓. เปิดองค์กำเนิดอวดภิกษุทั้งหลาย

       ๔. เปิดไหล่ทั้งสองอวดภิกษุทั้งหลาย

 ๕. พูดเคาะภิกษุ ชักจูงให้สมสู่กับสตรีคฤหัสถ์

       ดูกรอุบาลี สงฆ์พึงลงโทษแก่ภิกษุณีประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล.

       ดูกรอุบาลี สงฆ์พึงลงโทษแก่ภิกษุณีประกอบด้วยองค์แม้อื่นอีก ๕ องค์ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

๑. ขวนขวายเพื่อความเสื่อมลาภแห่งภิกษุทั้งหลาย

๒. ขวนขวายเพื่อความพินาศแห่งภิกษุทั้งหลาย

๓. ขวนขวายเพื่อความอยู่ไม่ได้แห่งภิกษุทั้งหลาย

๔. ด่าบริภาษภิกษุทั้งหลาย

๕. ยุยงภิกษุณีกับภิกษุทั้งหลายให้แตกกัน

       ดูกรอุบาลี สงฆ์พึงลงโทษแก่ภิกษุณีประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล.

       ดูกรอุบาลี สงฆ์พึงลงโทษแก่ภิกษุณีผู้ประกอบด้วยองค์ แม้อื่นอีก ๕. องค์ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

๑. ขวนขวายเพื่อความเสื่อมลาภแห่งภิกษุทั้งหลาย

๒. ขวนขวายเพื่อความพินาศแห่งภิกษุทั้งหลาย

๓. ขวนขวายเพื่อความอยู่ไม่ได้แห่งภิกษุทั้งหลาย

๔. ด่าบริภาษภิกษุทั้งหลาย

๕. ชักจูงภิกษุณีให้สมสู่กับภิกษุ

       ดูกรอุบาลี สงฆ์พึงลงโทษแก่ภิกษุณีประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล.

องค์ของภิกษุไม่ควรให้โอวาท

      [๑๒๐๔] อุ. ภิกษุประกอบด้วยองค์เท่าไรหนอแล ไม่พึงให้โอวาทแก่ภิกษุณีทั้งหลาย พระพุทธเจ้าข้า?

       พ. ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ ไม่พึงให้โอวาทแก่ภิกษุณีทั้งหลาย. องค์ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

             ๑. เป็นอลัชชี

             ๒. เป็นพาล

             ๓. ไม่ใช่ปกตัตตะ

 ๔. เป็นผู้พูดประสงค์ให้เคลื่อนจากพรหมจรรย์

 ๕. หาใช่เป็นผู้พูดประสงค์ให้ออกจากอาบัติไม่

       ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ไม่พึงให้โอวาทแก่ภิกษุณีทั้งหลาย.

       ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์แม้อื่นอีก ๕ ไม่พึงให้โอวาทแก่ภิกษุณีทั้งหลาย. องค์ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

 ๑. เป็นผู้มีความประพฤติทางกายไม่บริสุทธิ์

 ๒. เป็นผู้มีความประพฤติทางวาจาไม่บริสุทธิ์

 ๓. เป็นผู้มีอาชีวะไม่บริสุทธิ์

 ๔. เป็นผู้เขลา ไม่ฉลาด

 ๕. ถูกซักเข้า ไม่สามารถให้คำตอบข้อที่ซักถาม

       ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ไม่พึงให้โอวาทแก่ภิกษุณีทั้งหลาย.

       ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ แม้อื่นอีก ๕ ไม่พึงให้โอวาทแก่ภิกษุณีทั้งหลาย. องค์ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

 ๑. เป็นผู้ประกอบด้วยอนาจารทางกาย

 ๒. เป็นผู้ประกอบด้วยอนาจารทางวาจา

 ๓. เป็นผู้ประกอบด้วยอนาจารทางกายและวาจา

 ๔. ด่าบริภาษภิกษุณีทั้งหลาย

๕. คลุกคลีกับภิกษุณีทั้งหลาย ด้วยการคลุกคลีอันไม่สมควรอยู่

       ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ไม่พึงให้โอวาทแก่ภิกษุณีทั้งหลาย.

       ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์แม้อื่นอีก ๕ ไม่พึงให้โอวาทแก่ภิกษุณีทั้งหลาย. องค์ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

       ๑. เป็นอลัชชี

       ๒. เป็นพาล

       ๓. ไม่ใช่ปกตัตตะ

 ๔. เป็นผู้ก่อความบาดหมาง ก่อความทะเลาะ

 ๕. เป็นผู้ไม่ทำให้บริบูรณ์ในสิกขา

       ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ไม่พึงให้โอวาทแก่ภิกษุณีทั้งหลาย.

องค์ของภิกษุผู้ไม่ควรรับให้โอวาท

       [๑๒๐๕] อุ. ภิกษุประกอบด้วยองค์เท่าไรหนอแล ไม่พึงรับให้โอวาทแก่ภิกษุณีทั้งหลาย พระพุทธเจ้าข้า?

       พ. ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ ไม่พึงรับให้โอวาทแก่ภิกษุณีทั้งหลาย. องค์ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

 ๑. เป็นผู้ประกอบด้วยอนาจารทางกาย

 ๒. เป็นผู้ประกอบด้วยอนาจารทางวาจา

 ๓. เป็นผู้ประกอบด้วยอนาจารทางกายและวาจา

 ๔. ด่าบริภาษภิกษุณี

 ๕. เป็นผู้คลุกคลีกับภิกษุณีทั้งหลาย ด้วยการคลุกคลีอันไม่สมควรอยู่

       ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ไม่พึงรับให้โอวาทแก่ภิกษุณีทั้งหลาย.

       ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์แม้อื่นอีก ๕ ไม่พึงรับให้โอวาทแก่ภิกษุณีทั้งหลาย. องค์ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

             ๑. เป็นอลัชชี

             ๒. เป็นพาล

             ๓. ไม่ใช่ปกตัตตะ

             ๔. เป็นผู้เตรียมจะไป

             ๕. อาพาธ

       ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ไม่พึงรับให้โอวาทแก่ภิกษุณีทั้งหลาย.

องค์ของภิกษุผู้ไม่ควรสนทนาด้วย

      [๑๒๐๖] อุ. ภิกษุทั้งหลายไม่พึงสนทนากับภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์เท่าไรหนอแล พระพุทธเจ้าข้า?

       พ. ดูกรอุบาลี ภิกษุทั้งหลายไม่พึงสนทนากับภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕. องค์ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

 ๑. เป็นผู้ไม่ประกอบด้วยกองศีล ของพระอเสขะ

 ๒. เป็นผู้ไม่ประกอบด้วยกองสมาธิ ของพระอเสขะ

 ๓. เป็นผู้ไม่ประกอบด้วยกองปัญญา ของพระอเสขะ

 ๔. เป็นผู้ไม่ประกอบด้วยกองวิมุตติ ของพระอเสขะ

 ๕. เป็นผู้ไม่ประกอบด้วยกองวิมุตติญาณทัสสนะ ของพระอเสขะ

       ดูกรอุบาลี ภิกษุทั้งหลายไม่พึงสนทนากับภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล.

องค์ของภิกษุผู้ควรสนทนาด้วย

       ดูกรอุบาลี ภิกษุทั้งหลายพึงสนทนากับภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕. องค์ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

 ๑. เป็นผู้ประกอบด้วยกองศีล ของพระอเสขะ

 ๒. เป็นผู้ประกอบด้วยกองสมาธิ ของพระอเสขะ

 ๓. เป็นผู้ประกอบด้วยกองปัญญา ของพระอเสขะ

 ๔. เป็นผู้ประกอบด้วยกองวิมุตติ ของพระอเสขะ

 ๕. เป็นผู้ประกอบด้วยกองวิมุตติญาณทัสสนะ ของพระอเสขะ

       ดูกรอุบาลี ภิกษุทั้งหลายพึงสนทนากับภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล.

องค์ของภิกษุผู้ไม่ควรสนทนาอีกนัยหนึ่ง 

       ดูกรอุบาลี ภิกษุทั้งหลายไม่พึงสนทนากับภิกษุประกอบด้วยองค์แม้อื่นอีก ๕. องค์ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-

       ๑. ไม่เป็นผู้บรรลุอรรถปฏิสัมภิทา

       ๒. ไม่เป็นผู้บรรลุธรรมปฏิสัมภิทา

       ๓. ไม่เป็นผู้บรรลุนิรุตติปฏิสัมภิทา

       ๔. ไม่เป็นผู้บรรลุปฏิภาณปฏิสัมภิทา

       ๕. ไม่พิจารณาจิตตามที่วิมุติ

             ดูกรอุบาลี ภิกษุทั้งหลายไม่พึงสนทนากับภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล.
                         องค์ของภิกษุผู้ควรสนทนาด้วย
             ดูกรอุบาลี ภิกษุทั้งหลายพึงสนทนากับภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕. องค์ ๕ อะไรบ้าง?
คือ:-
                          ๑. เป็นผู้บรรลุอรรถปฏิสัมภิทา
                          ๒. เป็นผู้บรรลุธรรมปฏิสัมภิทา
                          ๓. เป็นผู้บรรลุนิรุตติปฏิสัมภิทา
                          ๔. เป็นผู้บรรลุปฏิภาณปฏิสัมภิทา
                          ๕. พิจารณาจิตตามที่วิมุติ
             ดูกรอุบาลี ภิกษุทั้งหลายพึงสนทนากับภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล.
ภิกขุนีโอวาทวรรค ที่ ๘ จบ
                                                 หัวข้อประจำวรรค
             [๑๒๐๗] ภิกษุณีฝ่ายเดียวพึงลงโทษ ๑ ภิกษุณีพึงลงโทษอีก ๒ นัย ลงโทษภิกษุณี
๓ อย่าง ๑ ไม่ให้โอวาท ๑ ไม่ให้โอวาทอีก ๒ นัย ๑ ไม่รับให้โอวาทตรัสไว้ ๒ อย่าง ๑ ใน
การสนทนาตรัสไว้ ๒ หมวด ๑ฯ
ไม่สมมติด้วยอุพพาหิกา
             [๑๒๐๘] อุ. ภิกษุประกอบด้วยองค์เท่าไรหนอแล สงฆ์ไม่พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา
พระพุทธเจ้าข้า?
             พ. ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ สงฆ์ไม่พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา. องค์ ๕
อะไรบ้าง? คือ:-
                          ๑. เป็นผู้ไม่ฉลาดในอรรถ
                          ๒. เป็นผู้ไม่ฉลาดในธรรม
                          ๓. เป็นผู้ไม่ฉลาดในนิรุตติ
                          ๔. เป็นผู้ไม่ฉลาดในพยัญชนะ
                          ๕. เป็นผู้ไม่ฉลาดในคำต้นและคำหลัง
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์ไม่พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา.
สมมติด้วยอุพพาหิกา
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ สงฆ์พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา. องค์ ๕ อะไร
บ้าง? คือ:-
                          ๑. เป็นผู้ฉลาดในอรรถ
                          ๒. เป็นผู้ฉลาดในธรรม
                          ๓. เป็นผู้ฉลาดในนิรุตติ
                          ๔. เป็นผู้ฉลาดในพยัญชนะ
                          ๕. เป็นผู้ฉลาดในคำต้นและคำหลัง
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา.
ไม่สมมติด้วยอุพพาหิกาอีกนัยหนึ่ง
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์แม้อื่นอีก ๕ สงฆ์ไม่พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา. องค์
อะไรบ้าง? คือ:-
                          ๑. เป็นผู้มักโกรธ ถูกความโกรธครอบงำ
                          ๒. เป็นผู้ลบหลู่ ถูกความลบหลู่ครอบงำ
                          ๓. เป็นผู้ตีเสมอ ถูกความตีเสมอครอบงำ
                          ๔. เป็นผู้มีปกติริษยา ถูกความริษยาครอบงำ
                          ๕. เป็นผู้ถือแต่ความเห็นของตน ถืออย่างแน่นแฟ้นปลดได้ยาก
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์ไม่พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา.
สมมติด้วยอุพพาหิกา
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ สงฆ์พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา. องค์ ๕ อะไร
บ้าง? คือ:-
                          ๑. ไม่เป็นผู้มักโกรธ ไม่ถูกความโกรธครอบงำ
                          ๒. ไม่เป็นผู้ลบหลู่ ไม่ถูกความลบหลู่ครอบงำ
                          ๓. ไม่เป็นผู้ตีเสมอ ไม่ถูกความตีเสมอครอบงำ
                          ๔. ไม่เป็นผู้มีปกติริษยา ไม่ถูกความริษยาครอบงำ
                          ๕. ไม่เป็นผู้ถือแต่ความเห็นของตน ไม่ถืออย่างแน่นแฟ้น ปลดได้ง่าย
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา.
ไม่สมมติด้วยอุพพาหิกาอีกนัยหนึ่ง
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์แม้อื่นอีก ๕ สงฆ์ไม่พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา. องค์
๕ อะไรบ้าง? คือ:-
                          ๑. โกรธ
                          ๒. พยาบาท
                          ๓. เบียดเบียน
                          ๔. ยั่วให้โกรธ
                          ๕. ไม่อดทน ไม่รับอนุสาสนีโดยเคารพ
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์ไม่พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา.
สมมติด้วยอุพพาหิกา
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ สงฆ์พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา. องค์ ๕ อะไร
บ้าง? คือ:-
                          ๑. ไม่โกรธ
                          ๒. ไม่พยาบาท
                          ๓. ไม่เบียดเบียน
                          ๔. ไม่ยั่วให้โกรธ
                          ๕. เป็นผู้อดทน มีปกติรับอนุสาสนีโดยเคารพ
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา.
ไม่สมมติด้วยอุพพาหิกาอีกนัยหนึ่ง
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์แม้อื่นอีก ๕ สงฆ์ไม่พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา.
องค์ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-
                          ๑. เป็นผู้ล่อให้หลง ให้ระลึกไม่ได้
                          ๒. เป็นผู้พูดไม่ให้ทำโอกาส
                          ๓. ไม่เป็นผู้โจทตามอาบัติในธรรมและวินัยที่สมควร
                          ๔. ไม่เป็นผู้ปรับตามอาบัติในธรรมและวินัยที่สมควร
                          ๕. ไม่ชี้แจงตามความเห็น
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์ไม่พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา.
สมมติด้วยอุพพาหิกา
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ สงฆ์พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา. องค์ ๕ อะไร
บ้าง? คือ:-
                          ๑. เป็นผู้เตือนให้ระลึก ไม่ใช่ล่อให้หลง
                          ๒. เป็นผู้พูดให้ทำโอกาส
                          ๓. เป็นผู้โจทตามอาบัติในธรรมและวินัยที่สมควร
                          ๔. เป็นผู้ปรับตามอาบัติในธรรมและวินัยที่สมควร
                          ๕. ชี้แจงตามความเห็น
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา.
ไม่สมมติด้วยอุพพหิกาอีกนัยหนึ่ง
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์แม้อื่นอีก ๕ สงฆ์ไม่พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา.
องค์ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-
                          ๑. ถึงฉันทาคติ
                          ๒. ถึงโทสาคติ
                          ๓. ถึงโมหาคติ
                          ๔. ถึงภยาคติ
                          ๕. เป็นอลัชชี
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์ไม่พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา.
สมมติด้วยอุพพาหิกา
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ สงฆ์พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา องค์ ๕ อะไร
บ้าง? คือ
                          ๑. ไม่ถึงฉันทาคติ
                          ๒. ไม่ถึงโทสาคติ
                          ๓. ไม่ถึงโมหาคติ
                          ๔. ไม่ถึงภยาคติ
                          ๕. เป็นลัชชี
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา.
ไม่สมมติด้วยอุพพาหิกาอีกนัยหนึ่ง
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์แม้อื่นอีก ๕ สงฆ์ไม่พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา.
องค์ ๕ อะไรบ้าง? คือ:-
                          ๑. ถึงฉันทาคติ
                          ๒. ถึงโทสาคติ
                          ๓. ถึงโมหาคติ
                          ๔. ถึงภยาคติ
                          ๕. ไม่ฉลาดในวินัย
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์ไม่พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา.
สมมติด้วยอุพพาหิกา
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ สงฆ์พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา. องค์ ๕ อะไร
บ้าง? คือ:-
                          ๑. ไม่ถึงฉันทาคติ
                          ๒. ไม่ถึงโทสาคติ
                          ๓. ไม่ถึงโมหาคติ
                          ๔. ไม่ถึงภยาคติ
                          ๕. ฉลาดในวินัย
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์พึงสมมติด้วยอุพพาหิกา.
องค์ของภิกษุผู้โง่แท้
             [๑๒๐๙] อุ. ภิกษุประกอบด้วยองค์เท่าไรหนอแล ถึงความนับว่าเป็นผู้โง่แท้
พระพุทธเจ้าข้า?
             พ. ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ ถึงความนับว่าเป็นผู้โง่แท้. องค์ ๕ อะไร
บ้าง? คือ:-
                          ๑. ไม่รู้สุตตะ
                          ๒. ไม่รู้สุตตานุโลม
                          ๓. ไม่รู้วินัย
                          ๔. ไม่รู้วินยานุโลม
                          ๕. ไม่ฉลาดในฐานะและอฐานะ
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ถึงความนับว่าเป็นผู้โง่แท้.
องค์ของภิกษุผู้ฉลาดแท้
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ถึงความนับว่าเป็นผู้ฉลาดแท้. องค์ ๕
อะไรบ้าง? คือ:-
                          ๑. รู้สุตตะ
                          ๒. รู้สุตตานุโลม
                          ๓. รู้วินัย
                          ๔. รู้วินยานุโลม
                          ๕. ฉลาดในฐานะและอฐานะ
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ถึงความนับว่าเป็นผู้ฉลาดแท้.
องค์ของภิกษุผู้โง่แท้อีกนัยหนึ่ง
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์แม้อื่นอีก ๕ ถึงความนับว่าเป็นผู้โง่แท้. องค์ ๕
อะไรบ้าง? คือ:-
                          ๑. ไม่รู้ธรรม
                          ๒. ไม่รู้ธรรมานุโลม
                          ๓. ไม่รู้วินัย
                          ๔. ไม่รู้วินยานุโลม
                          ๕. ไม่ฉลาดในคำต้นและคำหลัง
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ถึงความนับว่าเป็นผู้โง่แท้.
องค์ของภิกษุผู้ฉลาดแท้
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ ถึงความนับว่าเป็นผู้ฉลาดแท้. องค์ ๕ อะไร
บ้าง? คือ:-
                          ๑. รู้ธรรม
                          ๒. รู้ธรรมานุโลม
                          ๓. รู้วินัย
                          ๔. รู้วินยานุโลม
                          ๕. ฉลาดในคำต้นและคำหลัง
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ถึงความนับว่าเป็นผู้ฉลาดแท้.
องค์ของภิกษุผู้โง่แท้อีกนัยหนึ่ง
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ แม้อื่นอีก ถึงความนับว่าเป็นผู้โง่แท้. องค์ ๕
อะไรบ้าง? คือ:-
                          ๑. ไม่รู้วัตถุ
                          ๒. ไม่รู้นิทาน
                          ๓. ไม่รู้บัญญัติ
                          ๔. ไม่รู้บทอันตกหล่นภายหลัง
                          ๕. ไม่รู้ทางถ้อยคำอันเข้าสนธิกันได้
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ถึงความนับว่าเป็นผู้โง่แท้.
องค์ของภิกษุผู้ฉลาดแท้
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ ถึงความนับว่าเป็นผู้ฉลาดแท้. องค์ ๕ อะไร
บ้าง? คือ:-
                          ๑. รู้วัตถุ
                          ๒. รู้นิทาน
                          ๓. รู้บัญญัติ
                          ๔. รู้บทอันตกหล่นภายหลัง
                          ๕. รู้ทางถ้อยคำอันเข้าสนธิกันได้
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ถึงความนับว่าเป็นผู้ฉลาดแท้.
องค์ของภิกษุผู้โง่แท้อีกนัยหนึ่ง
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ แม้อื่นอีก ถึงความนับว่าเป็นผู้โง่แท้. องค์ ๕
อะไรบ้าง? คือ:-
                          ๑. ไม่รู้อาบัติ
                          ๒. ไม่รู้สมุฏฐานอาบัติ
                          ๓. ไม่รู้ประโยคอาบัติ
                          ๔. ไม่รู้ความระงับอาบัติ
                          ๕. ไม่ฉลาดในการวินิจฉัยอาบัติ
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ถึงความนับว่าเป็นผู้โง่แท้.
องค์ของภิกษุผู้ฉลาดแท้
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ ถึงความนับว่าเป็นผู้ฉลาดแท้. องค์ ๕ อะไร
บ้าง? คือ:-
                          ๑. รู้อาบัติ
                          ๒. รู้สมุฏฐานอาบัติ
                          ๓. รู้ประโยคอาบัติ
                          ๔. รู้การระงับอาบัติ
                          ๕. ฉลาดในการวินิจฉัยอาบัติ
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ถึงความนับว่าเป็นผู้ฉลาดแท้.
องค์ของภิกษุผู้โง่แท้อีกนัยหนึ่ง
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ แม้อื่นอีก ถึงความนับว่าเป็นผู้โง่แท้. องค์ ๕
อะไรบ้าง? คือ:-
                          ๑. ไม่รู้อธิกรณ์
                          ๒. ไม่รู้สมุฏฐานอธิกรณ์
                          ๓. ไม่รู้ประโยคอธิกรณ์
                          ๔. ไม่รู้ความระงับอธิกรณ์
                          ๕. ไม่ฉลาดในการวินิจฉัยอธิกรณ์
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ถึงความนับว่าเป็นผู้โง่แท้.
องค์ของภิกษุผู้ฉลาดแท้
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ ถึงความนับว่า เป็นผู้ฉลาดแท้. องค์ ๕ อะไร
บ้าง? คือ:-
                          ๑. รู้อธิกรณ์
                          ๒. รู้สมุฏฐานอธิกรณ์
                          ๓. รู้ประโยคอธิกรณ์
                          ๔. รู้ความระงับอธิกรณ์
                          ๕. ฉลาดในการวินิจฉัยอธิกรณ์
             ดูกรอุบาลี ภิกษุประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ถึงความนับว่าเป็นผู้ฉลาดแท้.
อุพพาหิกวรรคที่ ๙ จบ
                         หัวข้อประจำวรรค
             [๑๒๑๐] ไม่ฉลาดในอรรถ ๑ มักโกรธ ๑ ยั่วให้โกรธ ๑ ล่อให้หลง ๑ ถึงฉันทา
คติ ๑ ไม่ฉลาด ๑ ไม่ฉลาดอีก ๑ สุตตะ ๑ ธรรม ๑ วัตถุ ๑ อาบัติ ๑ อธิกรณ์ ๑
ฝ่ายละ ๒ๆ ท่านประกาศแล้วทั้งหมด ขอท่านทั้งหลายจงรู้ฝ่ายดำและฝ่ายขาวเทอญ.